حارث بن عبادحارثبن عُباد، شاعر دلاور دوره جاهلی است. ۱ - نسب حارثاو از بزرگان قبیله بکربن وائل. کنیه‌اش ابوبُجَیر است و برخی نیز او را ابومنذر خوانده‌اند. [۱]
ابن عبدربّه، العقدالفرید، ج۵، ص۱۸۶.
[۲]
لویس شیخو، شعراء النّصرانیة قبل‌الاسلام، ج۱، ص۲۷۰.
نام پدرش را به صورت عَبّاد و عُباد نوشته‌اند که صورت دوم درست است. [۳]
ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج ۲۱، ص ۲۸۹، ج۹، ص۳۴۳، .
[۴]
لویس شیخو، شعراء النّصرانیة قبل‌الاسلام، ج۱، ص۲۷۰.
۲ - دلایل شهرت حارثقبیله بکربن وائل در صحرای عراق سکونت داشتند. حارث، پسرش و دو برادرش از مشهورترین افراد قبیله بودند. یکی از دلایل شهرت حارث گفتگوی معروف او با پادشاه ساسانی است. [۸]
لویس شیخو، شعراء النّصرانیة قبل‌الاسلام، ج۱، ص۲۸۱.
سبب دیگر شهرت او آن است که در آغاز جنگ بَسوس، که میان دو شاخه بزرگ قبیله درگرفت، از شرکت در جنگ خودداری کرد و گفت مرا در این کار ناقه و جملی نیست و این سخن او مَثَل شد. [۹]
احمدبن محمد میدانی، مجمع‌الامثال، ج۳، ص۱۶۶.
[۱۰]
ابراهیم احدب، فرائد اللّآل فی مجمع الأمثال، ج۲، ص۱۸۸.
هنگامی که پسرش، بُجَیر، در این جنگ کشته شد، حارث قصیده لامیه بلندی سرود. [۱۲]
محمداحمد جادالمولی، علی‌محمد بجاوی، و محمدابوالفضل ابراهیم، ایام‌العرب فی الجاهلیة، ج۱، ص۱۶۰ـ۱۶۲.
این قصیده از نمونه‌های برجسته ادبیات عرب در دوران جاهلی است که برخی منابع سی و هفت بیت و برخی دیگر پنجاه بیت آن را ثبت کرده‌اند. [۱۴]
لویس شیخو، شعراء النّصرانیة قبل‌الاسلام، ج۱، ص۲۷۱ـ۲۷۳.
۳ - استشهاد به اشعار حارثدر این شعرِ حارث، باوِ او به پروردگار آشکار است. یک مصراع چهارده بار در این قصیده تکرار شده است. [۱۶]
لویس شیخو، شعراء النّصرانیة قبل‌الاسلام، ج۱، ص۲۷۲ـ۲۷۳.
برخی مفسران قرآن مجید، همین قصیده حارث را شاهدی برای مستحسن بودن تکرار در ادبیات عرب دانسته‌اند. [۱۸]
ابوالفتوح رازی، روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن، ج۱۸، ص۲۸۷.
در سده نخست هجری در مجالس ادبی برای مفاخره به این قصیده استشهاد می‌کردند [۱۹]
ابوالفرج اصفهانی، الاغانی،ج ۱۹، ص ۱۶۷، ج۹، ص۳۴۳، پانویس ۱.
و برخی از ابیات آن را بهترین شاهد پایداری در جنگ دانسته‌اند. [۲۰]
حسن‌بن عبداللّه عسکری، دیوان‌المعانی، ج۲، ص۶۳.
ابن‌ابی‌الحدید ، در شرح خطبه هشتادودوم نهج‌البلاغه، به مصراعی از این قصیده استشهاد کرده است. ۴ - کتاب شناسی اشعار حارثدر کتاب الأصمعیات، که در آن اشعار چهل شاعر جاهلی بررسی شده، برخی از اشعار حارث آمده است. بخشی از اشعار حارث‌بن عباد، به همراه ترجمه لاتینی آن، به کوشش ولرس در ۱۸۲۷ چاپ شده است. [۲۴]
یوسف‌الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعرّبةج ۱، ستون ۷۳۵ .
حارث در ۵۵۰ درگذشت. [۲۵]
لویس شیخو، شعراء النّصرانیة قبل‌الاسلام، ج۱، ص۲۸۱.
۵ - منابعمنابع : (۱) ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغة، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ـ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵ـ۱۹۶۷، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛ (۲) ابن‌حزم، جمهرة انساب‌العرب، چاپ عبدالسلام محمدهارون، قاهره ( ۱۹۸۲)؛ (۳) ابن عبدربّه، العقدالفرید، چاپ علی‌شیرى، بیروت ۱۴۰۸ـ۱۴۱۱/ ۱۹۸۸ـ۱۹۹۰؛ (۴) ابن‌قتیبه، المعارف، چاپ ثروت عكاشه، قاهره ( ۱۹۸۱)؛ (۵) ابوالفتوح رازى، روض‌الجنان و روح‌الجنان فى تفسیر القرآن، چاپ محمدجعفر یاحقى و محمدمهدى ناصح، مشهد ۱۳۶۵ـ۱۳۷۶ش؛ (۶) ابوالفرج اصفهانى؛ (۷) ابراهیم احدب، فرائد اللّآل فى مجمع الأمثال، (بیروت ۱۳۱۲)، چاپ افست تهران (بی‌تا.)؛ (۸) عبدالملك‌بن قریب اصمعى، الأصمعیات، چاپ احمد محمدشاكر و عبدالسلام محمد هارون، (قاهره ?۱۳۷۵/ ۱۹۵۵)؛ (۹) محمداحمد جادالمولى، علی‌محمد بجاوى، و محمدابوالفضل ابراهیم، ایام‌العرب فى الجاهلیة، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸؛ (۱۰) یوسف‌الیان سركیس، معجم المطبوعات العربیة و المعرّبة، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست قم ۱۴۱۰؛ (۱۱) شوقى ضیف، تاریخ‌الادب العربى، ج :۱ العصرالجاهلى، قاهره ۱۹۷۱؛ (۱۲) لویس شیخو، شعراء النّصرانیة قبل‌الاسلام، بیروت ۱۹۶۷؛ (۱۳) طبرسى؛ (۱۴) حسن‌بن عبداللّه عسكرى، دیوان‌المعانى، قاهره ۱۳۵۲، چاپ افست بغداد (بی‌تا.)؛ (۱۵) احمدبن محمد میدانى، مجمع‌الامثال، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷؛ (۱۶) احمدبن عبدالوهاب نویرى، نهایة الارب فى فنون‌الادب، قاهره ( ۱۹۲۳)ـ۱۹۹۰؛ ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حارث‌بن عُباد»، شماره۵۶۸۶. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام
|